SN 2024gy in sterrenstelsel NGC 4216
De Japanner Koichi Itagaki heeft op 4 januari 2024 een supernova ontdekt in balkspiraalstelsel NGC 4216. Dit balkspiraalstelsel staat op 55 miljoen lichtjaar afstand van de aarde in sterrenbeeld Maagd, en is één van de grootste en helderste leden van de Virgo cluster. Uit het opgenomen spectrum volgt dat SN 2024gy een type Ia supernova is. Daaruit volgt ook dat de supernova op het moment van ontdekking een jonge supernova was, ongeveer 13 dagen voor maximale helderheid. Bij de ontdekking had de supernova een helderheid van magnitude 16,3 (ongefilterd). Inmiddels is het object van de dertiende grootte en dus binnen het bereik van visuele waarnemers met grote telescopen.
De supernova staat op de volgende positie:
R.K.: 12h 15m 51,29s (2000,0)
Decl: +13° 06' 56,1" (2000,0)
Dat is 45,7" ten westen en 121,7" ten zuiden van de kern van dit sterrenstelsel. SN 2024gy is de eerste supernova die ontdekt is in dit sterrenstelsel.
Probeer SN 204gy eens waar te nemen. Hieronder staat een opzoekkaart. Het is wel een object voor matineuze waarnemers. Begin februari culmineert het sterrenstelsel rond 4 uur 's morgens, maar dat wordt de komende weken steeds vroeger.
V6598 Sgr = nova Sgr 2023 no. 3
De Australiër Andrew Pearce (15,4590 juli 2023, magnitude 10,3) en de Japanner Yuji Nakamura (15,522 juli 2023, magnitude 9,6) hebben onafhankelijk van elkaar een nova ontdekt in het sterrenbeeld Boogschutter. Andrew Pearce gebruikte een Canon 800D digitale spiegelreflexcamera voorzien van een 85-mm f/1,2 lens, Yuji Nakamura gebruikte een 135-mm f/4,0 lens op een CMOS camera. V6598 Sgr staat op de volgende positie:
R.K.: 17h 52m 49,31s (2000,0)
Decl: -20° 24’ 15,4” (2000,0)
Daarmee is de nova vanuit Nederland waarneembaar. De nova piekte kort na de ontdekking bij magnitude 10,2V, maar is inmiddels een object van de twaalfde grootte. U. Munari et al. rapporteren dat de helderheidsafname op dag 3 na het maximum stopte. Deze stop is tijdelijk, en de helderheidsafname zal vervolgen op het moment dat de kernfusie op de witte dwerg stopt.
Er is inmiddels ook een voorloper van de nova gevonden. Dat is de ster Gaia DR3 4118800145787192064 oftewel IGR J17528-2022, een object die J. Hare et al. (ApJ, 914, 85 (2021)) eerder als een kandidaat magnetische cataclysmische veranderlijke aanmerkte. De voorloper had een helderheid van magnitude 18,88±0,01G.
Op 15,95 en 16,04 juli 2023 zijn met 2SPOT Alpy600 en eShel spectrografen spectra van de V6598 Sgr opgenomen. Uit de spectra volgt dat het object een klassieke nova is in het vroege, opake stadium van expansie. Ook het team van U. Munari heeft spectra van de nova opgenomen. Zij classificeren V6598 Sgr als een snelle He/N nova.
Bronnen:
Alert Notice 829, Nova in Sagittarius - V6598 Sgr = N Sgr 2023 No. 3 (= TCP J17525020-2024150), 17 juli 2023
ATel #16135, Spectroscopic observations of the classical nova TCP J17525020-2024150, Olivier Garde et al., 16 juli 2023
ATel #16141, Early evolution of the He/N super-fast Nova Sgr 2003 N.3 (V6598 Sgr), resembling that of U Sco and Nova Oph 2009 (V2672 Oph), U. Munari et al., 19 juli 2023
ATel #16142, Correction to the title of ATel #16141, U. Munari, 19 juli 2023
ATel #16143, OPD-LNA photometry and spectroscopy classification of TCP J17525020-2024150 Nova Event, Leandro de Almeida et al., 20 juli 2023
Nova Sagittarii 2023
Op 18 februari 2023 hebben Y. Sakurai, H. Nishimura en A. Pearce onafhankelijk van elkaar een nova ontdekt in het sterrenbeeld Boogschutter. Voor hun ontdekking gebruikten ze DSLR camera’s. Bij de ontdekking had de nova een helderheid van magnitude 11 (ongefilterd). De nova staat op de volgende positie:
R.K.: 17h 56m 26,90s (2000,0)
Decl: -17° 14’ 53,5” (2000,0)
K. Taguchi heeft op 20,8719 februari 2023 een spectrum van de nova opgenomen met de fiber-fed integral field spectrograaf op de 3,8m Seimei telescoop. Dit spectrum wijst erop dat het object een klassieke He/N nova is.
De positie van de nova komt overeen met Gaia DR3 4144602552564272000 (18,1G). Deze voorloper toonde al onregelmatige variatie volgens ATLAS en ZTF fotometrie.
De Swift satelliet heeft de nova op 20,58 februari 2023 in Röntgenstraling kunnen detecteren. Dat is opmerkelijk. Meestal kunnen novae niet binnen twee dagen na de uitbarsting worden gedetecteerd. Dit wijst er op dat de nova mogelijk een snelle nova (NA) is. Daar wijst het spectrum van K. Taguchi ook op.
Bronnen:
ATel #15910, Swift/XRT detection of the nova candidate TCP J17562787-1714548, K. Sokolovsky et al., 21 februari 2023
ATEL #15911, Spectroscopic Classification of TCP J17562787-1714548 as a He/N-type Classical Nova, K. Taguchi, 21 februari 2023
Supernova 2023ixf in M101 (Grote Beer)
De Japanner Koichi Itagaki heeft op 19,7273 mei 2023 een supernova ontdekt van magnitude 14,9 (ongefilterd) in het sterrenstelsel M101. Dit spiraalstelsel, waar we van boven op kijken, staat op een afstand van 21 miljoen lichtjaar in het sterrenbeeld Grote Beer. Daarmee is de supernova vanuit Nederland goed waarneembaar. SN 2023ixf is de vijfde supernova die in dit sterrenbeeld is waargenomen. Eerder verschenen SN 1909A (maximale helderheid +12,1), SN 1951H (maximale helderheid +17,5), SN 1970G (maximale helderheid +11,5) en SN 2011fe (maximale helderheid +9,9). SN 2023ixf staat op de volgende positie:
R.K.: 14h 03m 38,58s (2000,0)
Decl: +54° 18' 42,1" (2000,0)
(Bron: Wikipedia)
D. Perley et al. heeft op 19,9332 mei 2023 met de SPRAT (SPectrograph for the Rapid Acquisition of Transients) instrument op de Liverpool Telescope een spectrum van SN 2023ixf opgenomen. Daaruit volgt dat het een type II supernova is: een implosie gevolgd door een explosie van een zware ster. Met de Spitzer ruimtetescoop is een mogelijke voorloper van SN 2023ixf gevonden. Het betreft een niet-variabele infraroodbron van magnitude 17,6 (3,6 µm) en 17,2 (4,5 µm), die tussen 2004 en 2019 met de Spitzer is gedetecteerd. De absolute infraroodmagnitude bedraagt -11,4 (3,6 µm) en -11,8 (4,5 µm), hetgeen helderder is dan verwacht mag worden voor een rode superreus voorloper (-9,3 bij 3,6 µm en -9,6 bij 4,5 µm). Dit wordt verklaard door de aanname dat de rode superreus een aantal jaren voor de uitbarsting een stofwolk heeft uitgestoten die de ster omhult. Die stofwolk zorgt voor de extra infraroodstraling. Dit is eerder gezien bij SN 2017eaw.
Op 18,4286 mei 2023 was de supernova volgens het ATLAS team nog niet te zien (grensmagnitude 20,5). De eerste positieve waarneming (pre-discovery) werd op 19,0229 mei 2023 verricht door B. Ostermeyer. Toen had de supernova een helderheid van magnitude 17,3. Na de ontdekking verhelderde de supernova snel en is nu binnen het bereik van kleine instrumenten. De Nederlandse waarnemer Guus Gilein schatte de supernova op 21,884 mei 2023 op magnitude 11,8. SN 2023ixf mag elke heldere nacht worden waargenomen.
(Bron: AAVSO)
Bronnen:
Nova Herculis 2021
Op 12,537 juni 2021 ontdekte de Japanner Seiji Ueda een nova in sterrenbeeld Hercules. Voor zijn ontdekking gebruikte hij een Canon EOS 6D digitale spiegelreflexcamera voorzien van een 200 mm f/3,2 lens, met een belichtingstijd van 6 s. De nova had bij ontdekking een helderheid van magnitude 8,4 (ongefilterd). Inmiddels is de nova verhelderd tot de zesde grootte. Op zijn opnamen van 10,5 juni 2021 was nog niks op deze positie te zien, bij een grensmagnitude van 13,0 (ongefilterd).
ASAS-SN heeft de nova op 12,192 juni 2021 vastgelegd als een object van magnitude 16,3g. Daarvoor heeft ASAS-SN niks op deze positie vastgelegd.
De positie van de nova is:
R.K.: 18h 57m 30,95s (2000,0)
Decl: +16 53’ 39,6” (2000,0)
De Duitser Patrick Schmeer heeft een mogelijke voorloper van de nova gevonden. Het betreft de ster Gaia 4514092717838547584 (19,95G) / Pan-STARRS1 PSO J185730.981+165339.527 (20,48g).
Het team van U. Munari heeft op 12,84 juni 2021 met de 0,84-m Varese telescoop een hoge resolutie spectrum en op 12,85 juni 2021 met de 1,22-m Asiago telescoop een lage resolutie spectrum van het object opgenomen. De spectra tonen een blauw object, met hele opvallende blauwverschoven (3100 km/s) brede absorptielijnen bij Ha, Hb en Hg. Verder is er een zwakke emissielijn van Ha te zien (2100 km/s). Vergelijkbare brede en blauwverschoven adsorptielijnen (2700 km/s) zijn te zien voor HeI. Het spectrum komt overeen met een nova met een opvallend hoge snelheid.
In het spectrum zijn de nodige interstellaire absorptielijnen te zien. Deze wijzen op een interstellaire verroding van E(B-V)=0,55.
In de Fermi-LAT satelliet gegevens van 12 juni is een onbekende gammabron gevonden op de positie van de nova.
Bronnen:
CBAT "Transient Object Followup Reports"
ATEL #14704, Spectroscopic classification of TCP J18573095+1653396 as a nova bordering naked-eye brightness, U. Munari et al., 12 juni 2021
ATEL #14705, Fermi-LAT Detection of TCP J18573095+1653396 (=Nova Her 2021), Kwan-Lok Li, 13 juni 2021