Supernova 2023ixf in M101 (Grote Beer)
De Japanner Koichi Itagaki heeft op 19,7273 mei 2023 een supernova ontdekt van magnitude 14,9 (ongefilterd) in het sterrenstelsel M101. Dit spiraalstelsel, waar we van boven op kijken, staat op een afstand van 21 miljoen lichtjaar in het sterrenbeeld Grote Beer. Daarmee is de supernova vanuit Nederland goed waarneembaar. SN 2023ixf is de vijfde supernova die in dit sterrenbeeld is waargenomen. Eerder verschenen SN 1909A (maximale helderheid +12,1), SN 1951H (maximale helderheid +17,5), SN 1970G (maximale helderheid +11,5) en SN 2011fe (maximale helderheid +9,9). SN 2023ixf staat op de volgende positie:
R.K.: 14h 03m 38,58s (2000,0)
Decl: +54° 18' 42,1" (2000,0)
(Bron: Wikipedia)
D. Perley et al. heeft op 19,9332 mei 2023 met de SPRAT (SPectrograph for the Rapid Acquisition of Transients) instrument op de Liverpool Telescope een spectrum van SN 2023ixf opgenomen. Daaruit volgt dat het een type II supernova is: een implosie gevolgd door een explosie van een zware ster. Met de Spitzer ruimtetescoop is een mogelijke voorloper van SN 2023ixf gevonden. Het betreft een niet-variabele infraroodbron van magnitude 17,6 (3,6 µm) en 17,2 (4,5 µm), die tussen 2004 en 2019 met de Spitzer is gedetecteerd. De absolute infraroodmagnitude bedraagt -11,4 (3,6 µm) en -11,8 (4,5 µm), hetgeen helderder is dan verwacht mag worden voor een rode superreus voorloper (-9,3 bij 3,6 µm en -9,6 bij 4,5 µm). Dit wordt verklaard door de aanname dat de rode superreus een aantal jaren voor de uitbarsting een stofwolk heeft uitgestoten die de ster omhult. Die stofwolk zorgt voor de extra infraroodstraling. Dit is eerder gezien bij SN 2017eaw.
Op 18,4286 mei 2023 was de supernova volgens het ATLAS team nog niet te zien (grensmagnitude 20,5). De eerste positieve waarneming (pre-discovery) werd op 19,0229 mei 2023 verricht door B. Ostermeyer. Toen had de supernova een helderheid van magnitude 17,3. Na de ontdekking verhelderde de supernova snel en is nu binnen het bereik van kleine instrumenten. De Nederlandse waarnemer Guus Gilein schatte de supernova op 21,884 mei 2023 op magnitude 11,8. SN 2023ixf mag elke heldere nacht worden waargenomen.
(Bron: AAVSO)
Bronnen:
Nova Sagittarii 2023
Op 18 februari 2023 hebben Y. Sakurai, H. Nishimura en A. Pearce onafhankelijk van elkaar een nova ontdekt in het sterrenbeeld Boogschutter. Voor hun ontdekking gebruikten ze DSLR camera’s. Bij de ontdekking had de nova een helderheid van magnitude 11 (ongefilterd). De nova staat op de volgende positie:
R.K.: 17h 56m 26,90s (2000,0)
Decl: -17° 14’ 53,5” (2000,0)
K. Taguchi heeft op 20,8719 februari 2023 een spectrum van de nova opgenomen met de fiber-fed integral field spectrograaf op de 3,8m Seimei telescoop. Dit spectrum wijst erop dat het object een klassieke He/N nova is.
De positie van de nova komt overeen met Gaia DR3 4144602552564272000 (18,1G). Deze voorloper toonde al onregelmatige variatie volgens ATLAS en ZTF fotometrie.
De Swift satelliet heeft de nova op 20,58 februari 2023 in Röntgenstraling kunnen detecteren. Dat is opmerkelijk. Meestal kunnen novae niet binnen twee dagen na de uitbarsting worden gedetecteerd. Dit wijst er op dat de nova mogelijk een snelle nova (NA) is. Daar wijst het spectrum van K. Taguchi ook op.
Bronnen:
ATel #15910, Swift/XRT detection of the nova candidate TCP J17562787-1714548, K. Sokolovsky et al., 21 februari 2023
ATEL #15911, Spectroscopic Classification of TCP J17562787-1714548 as a He/N-type Classical Nova, K. Taguchi, 21 februari 2023
Nova Sagittarii 2021
De Japanner Hideo Nishimura ontdekte op 25,7609 maart 2021 een nova van magnitude 10,8 (ongefilterd) in sterrenbeeld Boogschutter. Voor zijn ontdekking gebruikte hij een Canon EOS 6D digitale camera voorzien van een 200-mm f/3,2 lens. Op zijn opnames van 23,778 maart 2021 was er op deze positie niets te zien (grensmagnitude 15).
De nova staat op de volgende positie:
R.K.: 18h 49m 05,21s (2000,0)
Decl: -19° 02’ 05,4” (2000,0)
Daarmee is de nova vanuit Nederland waarneembaar, kort voor het aanbreken van de dag laag in het zuidzuidoosten.
De ontdekking is op 25,8034 maart 2021 onafhankelijk bevestigd door de Japanner Yuji Nakamura. Op zijn opnamen, genomen met een CCD camera voorzien van 135-mm f/4,0 lens, is de nova te zien als een object van magnitude 11,2 (ongefilterd).
De All-Sky Automated Survey for Supernovae (ASAS-SN) heeft op 25,29 maart 2021 deze nova (ASASSN-21eh) ook al vastgelegd, als een object van magnitude 11,9 (g-band). Op 23,31 maart 2021 was er op deze positie nog niets te zien bij een grensmagnitude van 18,1 (g-band). ASAS-SN heeft op deze positie nog nooit eerder een object gevonden.
De Duitser Patrick Schmeer heeft inde Gaia catalogus een mogelijke voorloper van deze nova gevonden. Het betreft de ster Gaia EDR3 4086385340323308544 = VHS J184905.06-190204.3 van magnitude 19,98 (g-band), 19,53 (r-band) en 19,36 (i-band).
Inmiddels is de nova classificatie ook spectroscopisch bevestigd. Het team van Mudit K. Srivastava heeft op 26,98 maart 2021 met de Mount Abu Faint Object Spectrograph and Camera - Pathfinder (MFOSC-P) instrument op de PRL 1,2-m Mount Abu Telescoop een spectrum van de nova opgenomen. Uit dat spectrum volgt dat ASASSN-21eh een klassieke Fe II nova is, die waarschijnlijk nog niet haar maximale helderheid heeft bereikt. Verder volgt uit het spectrum dat de nova slechts minimaal verrood is door interstellair stof.
Ook het team van U. Munari heeft een spectrum van deze nova opgenomen, op 27,179 maart 2021. Daarvoor gebruikten ze een 50-cm telescoop van de ANS Collaboration in Stroncone (Italië). Zij bevestigen de nova classificatie en de lage interstellaire verroding.De fotometrie van U. Munari et al. suggereert dat de nova is ontdekt tijdens een zogenaamde ‘pre-maximum halt’ en dat die inmiddels doorstaat naar maximale helderheid. Momenteel is ASASSN-21eh een object van de tiende grootte.
Probeer eens een keer vroeg op te staan en deze nova te schatten. Gebruik daarvoor bijgaande opzoekkaart met vergelijkingssterren. De ster van magnitude 5,2 aan de onderkant van de kaart is de ster 29 Sagittarii.
Bronnen:
ATEL #14487, Optical Spectroscopy of Transient TCP J18490521-1902054: A classical nova of the Fe II class in an early outburst phase, Mudit K. Srivastava et al., 27 maart 2021
ATEL #14488, Spectroscopic classification and BVRI photometry of ASASSN-21eh as a classical nova, U. Munari et al., 27 maart 2021
Nova Herculis 2021
Op 12,537 juni 2021 ontdekte de Japanner Seiji Ueda een nova in sterrenbeeld Hercules. Voor zijn ontdekking gebruikte hij een Canon EOS 6D digitale spiegelreflexcamera voorzien van een 200 mm f/3,2 lens, met een belichtingstijd van 6 s. De nova had bij ontdekking een helderheid van magnitude 8,4 (ongefilterd). Inmiddels is de nova verhelderd tot de zesde grootte. Op zijn opnamen van 10,5 juni 2021 was nog niks op deze positie te zien, bij een grensmagnitude van 13,0 (ongefilterd).
ASAS-SN heeft de nova op 12,192 juni 2021 vastgelegd als een object van magnitude 16,3g. Daarvoor heeft ASAS-SN niks op deze positie vastgelegd.
De positie van de nova is:
R.K.: 18h 57m 30,95s (2000,0)
Decl: +16 53’ 39,6” (2000,0)
De Duitser Patrick Schmeer heeft een mogelijke voorloper van de nova gevonden. Het betreft de ster Gaia 4514092717838547584 (19,95G) / Pan-STARRS1 PSO J185730.981+165339.527 (20,48g).
Het team van U. Munari heeft op 12,84 juni 2021 met de 0,84-m Varese telescoop een hoge resolutie spectrum en op 12,85 juni 2021 met de 1,22-m Asiago telescoop een lage resolutie spectrum van het object opgenomen. De spectra tonen een blauw object, met hele opvallende blauwverschoven (3100 km/s) brede absorptielijnen bij Ha, Hb en Hg. Verder is er een zwakke emissielijn van Ha te zien (2100 km/s). Vergelijkbare brede en blauwverschoven adsorptielijnen (2700 km/s) zijn te zien voor HeI. Het spectrum komt overeen met een nova met een opvallend hoge snelheid.
In het spectrum zijn de nodige interstellaire absorptielijnen te zien. Deze wijzen op een interstellaire verroding van E(B-V)=0,55.
In de Fermi-LAT satelliet gegevens van 12 juni is een onbekende gammabron gevonden op de positie van de nova.
Bronnen:
CBAT "Transient Object Followup Reports"
ATEL #14704, Spectroscopic classification of TCP J18573095+1653396 as a nova bordering naked-eye brightness, U. Munari et al., 12 juni 2021
ATEL #14705, Fermi-LAT Detection of TCP J18573095+1653396 (=Nova Her 2021), Kwan-Lok Li, 13 juni 2021
Nova Cassiopeiae 2021 = V1405 Cassiopeiae
De Japanner Yuji Nakamura heeft op 18,4236 maart 2021 een nova van magnitude 9,6 (ongefilterd) ontdekt in sterrenbeeld Cassiopeia. Voor zijn ontdekking gebruikte hij een CCD camera voorzien van een 135-mm F4,0 telelens. Op 14.4253 maart 2021 was op deze positie nog niets te zien (grensmagnitude 13,0). De nova staat op de volgende positie:
R.K. 23h 24m 47,73s (2000,0)
Decl. +61° 11’ 14,8” (2000,0)
Opvallend genoeg komt de positie van V1405 Cas overeen met die van EW bedekkingsveranderlijke CzeV3217 (Gaia EDR3 2015451512907540480).
De Japanner Hiroyuki Maehara et al. heeft op 18,820 maart 2021 met de KOOLS-IFU spectrograaf op de 3,8-m Seimei telescoop van Okayama Observatory (Kyoto University, Japan) een spectrum van de nova opgenomen. Daaruit volgt dat V1405 Cas een klassieke nova is. Deze bevinding is bevestigd door een spectrum opgenomen door O. Ohshima op de Ohshima Observatory.
Inmiddels is V1405 Cas flink helderder geworden en is het een object van magnitude 7,5 à 8. De nova staat helaas ongunstig aan de hemel. Ze is alleen aan het begin en eind van de nacht waarneembaar.
Bronnen:
AAVSO Alert Notice 735, Nova in Cassiopeia: N Cas 2021 = PNV J23244760+6111140 = CzeV3217, 19 maart 2021
ATel #14471, Spectroscopic classification of PNV J23244760+6111140 as a classical nova, Hiroyuki Maehara et al., 18 maart 2021
ATel #14472, Spectroscopic Classification of PNV J23244760+6111140 as a classical nova (further reports), Kenta Taguchi et al., 19 maart 2021
ATel #14476, Echelle spectroscopy and BVRI photometry of the rapidly evolving PNV J23244760+6111140, U. Munari et al., 19 maart 2021
ATEL #14478, Follow-up Observations of the Nova V1405 Cas = Nova Cas 2021 = PNV J23244760+6111140: Spectra Changed to He/N-type in One Day, Kenta Taguchi et al., 20 maart 2021